Proces denken vraagt om flexibiliteit

Je kan op verschillende manieren tegen vakantie vieren aankijken. Eenmaal gepakt door het proces denken ontkom je er niet aan een vakantie in de vorm van een proces door te denken.

Dit jaar waren we van plan met onze camper vier weken door te brengen in het Verenigd Koninkrijk. Omstandigheden maakten dat er vooral aan de einddatum, niet te tornen viel. Daarbij kwam dat mijn broer ons uitnodigde om zijn veertigjarig huwelijk mee te vieren. Het feest stond gepland precies een week na onze voorgenomen vertrekdatum. Proces denken betekent ook na te denken over alternatieven, dat bleek dus nodig. De vakantie een week inkorten zou een optie zijn geweest, uiteindelijk hebben we gekozen voor een andere optie. We hebben de vakantie in tweeën opgeknipt, daardoor lag het minder voor de hand om de vakantie in de UK door te brengen. Te korte tijd tegenover een relatief dure oversteek.

Voordeel van een camper is dat je heel flexibel kunt reageren, mits je ook flexibel van geest bent. Ons plan om naar de UK te gaan, hebben we veranderd in een weekje fietsen in Drenthe en een weekje Piëmont. De Piëmont ligt niet direct om de hoek. We konden kiezen voor een lange rit in zo kort mogelijke tijd heen, of een rustige route door Duitsland en Zwitserland en bijvoorbeeld door Frankijk weer terug. We kozen voor het laatste en dan is het zaak na te denken over welke informatie mogelijk handig is voor onderweg en welke vignetten wel of niet nodig zijn. Met de ANWB hebben we de route, het proces, doorgesproken. Dit leverde aanvullend nog ideeën en de nodige voorzorgsmaatregelen op, zelfs al zijn we ervaren camperaars.

Geen enkel proces loopt zoals tevoren wordt bedacht, ook onze reis niet. Zo hadden we niet voorzien dat onze TomTom het zou begeven en dat er een nieuwe moest worden aangeschaft. Opeens brachten we dus meer tijd door in Freiburg dan vooraf gedacht. Leuke stad overigens. Ook was het weer anders dan gedacht, waren camperplekken niet meer te vinden, of zodanig dat we er liever niet de nacht op doorbrachten. Dit laatste is iets wat je pas ter plekke constateert en het alternatief is een stuk doorrijden en vervolgens uitkomen op een plek die je van tevoren niet had bedacht.

Hoe dan ook we hadden een heerlijke vakantie die in grote lijnen volgens ons plan, ons gedachte proces, is verlopen, maar de details waren toch anders. Maar goed dat we onze vakantie niet van uur tot uur hebben gepland, maar dat we optimaal gebruik hebben gemaakt van de flexibiliteit (hetgeen reizen met een camper met zich meebrengt) die in ons proces was ingebouwd. Belangrijk is dan wel dat je je daar ook mentaal op instelt. Je kan de werkelijkheid niet naar je hand zetten, maar wel voorbereid zijn op onverwachte gebeurtenissen. Zie deze gebeurtenissen dan als verrijking, zonder de grote lijnen en de uiteindelijke bedoeling uit het oog te verliezen. Emergent denken heet dat.
Inmiddels weer terug heb ik ook de laatste hand gelegd aan een boekje: “denken over kwaliteit in vier paradigma’s” dat hopelijk medio oktober uitkomt. Het “emergentie paradigma” is een van de vier naast het “empirie paradigma’, het “referentie paradigma” en het “reflectief paradigma”.

Teun Hardjono